Zakony żeńskie w czasie Holokaustu. Tysiące sióstr, które działały w cieniu

Nieznane świadectwa, zapomniane archiwa i tysiące sióstr, które działały w cieniu. W dniach 22-23 października br. w Warszawie odbędzie się współorganizowana przez Centrum Heschela KUL Ogólnopolska Konferencja Naukowa Historyków Zakonnych. Wydarzenie podkreśli rolę żeńskich zgromadzeń zakonnych w pomocy Żydom podczas II wojny światowej. Nie zabraknie też refleksji na temat sytuacji sióstr zakonnych w okresie PRL.
S. Rozalią Sidełko z grupą dzieci z sierocińca, w tym dzieci żydowskich Zakony żeńskie w czasie Holokaustu. Tysiące sióstr, które działały w cieniu
S. Rozalią Sidełko z grupą dzieci z sierocińca, w tym dzieci żydowskich / fot. archiwum/Heschel Center News

Co musisz wiedzieć?

  • Tej jesieni odbędzie się w Warszawie Ogólnopolska Konferencja Naukowa Historyków Zakonnych. Wydarzenie podkreśli rolę żeńskich zgromadzeń zakonnych w pomocy Żydom podczas II wojny światowej;
  • Pierwszy temat to ukazanie stanu badań nt. postaw sióstr zakonnych wobec ludności żydowskiej na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką. Drugi temat, to sytuacja zakonów żeńskich po 1945 roku;
  • "Siostry zakonne tuż po wojnie rozpoczęły pracę archiwistyczno-dokumentacyjną, by zebrać fakty pomocy różnego rodzaju – bo była to nie tylko pomoc bezpośrednia, np. ukrywania dzieci żydowskich", informuje sercanka s. dr Monika Kupczewska;
  • "Na dziś możemy powiedzieć – to jest udokumentowane o zaangażowaniu 2345 sióstr", twierdzi siostra;
  • Organizatorzy opublikowali pierwszą anglojęzyczna monografię na temat pomocy udzielanej Żydom podczas Holokaustu przez polskie duchowieństwo.

Dziesięciolecia badań i nowe wyzwania

Październikowa konferencja to kontynuacja tego typu wydarzeń zapoczątkowanych w latach 70. XX wieku przez Komisję Historyczną przy Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych w Polsce.

- Co roku w założeniach komisji, której mam zaszczyt przewodniczyć od 2023 roku, jest ogólnopolska konferencja, podczas której zajmujemy się aktualnymi wydarzeniami rocznicowymi – mówi Heschel Center News s. dr Monika Kupczewska ze Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego, adiunkt w Ośrodku Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL.

Tegoroczna konferencja odbędzie się w Warszawie, by – jak zaznaczają organizatorzy – pokazać zakres prowadzonych badań nie tylko naukowcom w Polsce, ale też na świecie.

Pomoc Żydom i walka z represjami w PRL

Wydarzenie będzie miało dwa główne bloki tematyczne. Pierwszy temat to ukazanie stanu badań nt. postaw sióstr zakonnych wobec ludności żydowskiej na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką. - Drugi dzień  konferencji będzie poświęcony sytuacji zakonów żeńskich po 1945 roku, a także ich zmaganiom z komunistycznym aparatem represji – zapowiada s. Kupczewska.

22 października obrady odbędą się w sali plenarnej Konferencji Episkopatu Polski. - Będzie możliwość uczestniczenia w tych obradach dla badaczy i osób zainteresowanych tą tematyką – zaznacza organizatorka. 23 października konferencja przeniesie się do Centralnego Przystanku Historia IPN im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Warszawie.

Nieznane szerzej archiwa

- Siostry zakonne tuż po wojnie rozpoczęły pracę archiwistyczno-dokumentacyjną, by zebrać fakty pomocy różnego rodzaju – bo była to nie tylko pomoc bezpośrednia, np. ukrywania dzieci żydowskich. Wszystko to te siostry odnotowywały w swoich archiwach i dokumentowały w opracowaniach historycznych – tłumaczy s. Kupczewska.

Efektem tych prac jest m. in. seria naukowa „Żeńskie Zgromadzenia Zakonne w Polsce 1939-1947". - Warto pokazać te badania, mimo że seria była wydawana przez KUL, trzeba powiedzieć, że wśród badaczy jest mało znana – dodaje przewodnicząca Komisji Historycznej przy Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych w Polsce.

Ponad 2 tysiące sióstr niosących pomoc

- Na dziś możemy powiedzieć – to jest udokumentowane o zaangażowaniu 2345 sióstr – podkreśla s. Monika Kupczewska, pytana o skalę pomocy Żydom w ramach żeńskich zgromadzeń zakonnych. Nazwiska sióstr ratujących Żydów zostały upamiętnione m. in. w Sanktuarium NMP Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II w Toruniu.

- Wiadomo, że Jad Waszem uhonorował 67 sióstr zakonnych medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, ale to były dyplomy, odznaczenia przyznawane przełożonym, ale też nie wszystkim, które udzielały pomocy. A wiadomo, że aby taka przełożona mogła przyjmować pod dach np. dzieci żydowskie, musiała być zaangażowana czasem cała wspólnota, więcej wspólnot czy prowincji – wyjaśniła adiunkt w Ośrodku Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL.

Współpraca i dalsze badania

Październikowa konferencja w Warszawie to wspólna inicjatywa Ośrodka Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL, Centrum Heschela KUL, Instytutu Pamięci Narodowej oraz wspomnianej Komisji Historycznej. - Będziemy udostępniać i propagować naszą wiedzę o zaangażowaniu sióstr zakonnych właśnie przy pomocy Centrum Heschela, które też prowadzi tego typu badania – zapowiada s. Kupczewska, deklarując kontynuowanie prac poświęconych historii ratowania Żydów przez żeńskie zgromadzenia zakonne w okupowanej przez Niemców Polsce.

Pierwsza anglojęzyczna monografia o pomocy duchowieństwa w Polsce

W ramach prac Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich KUL im. Abrahama J. Heschela została opublikowana pierwsza anglojęzyczna monografia na temat pomocy udzielanej Żydom podczas Holokaustu przez polskie duchowieństwo. Dwutomową publikację wydaną przez Wydawnictwo KUL pt. „Wartime Rescue of Jews by the Polish Catholic Clergy" napisał mec. Ryszard Tyndorf. Jest ona dostępna online do bezpłatnego pobrania pod adresem: https://tiny.pl/s8xxn5vc. Książka liczy ponad 1200 stron i zawiera głównie świadectwa uratowanych Żydów siostry zakonne i księży w Polsce podczas Holokaustu. Jest w niej indeks zawierający tysiące miejscowości i nazwisk osób uratowanych i ratujących.

Heschel Center News

 


 

POLECANE
Trump zmusił UE do kapitulacji. Niemcy niezadowoleni tylko u nas
Trump zmusił UE do kapitulacji. Niemcy niezadowoleni

Porozumienie z UE w sprawie handlu to najnowszy sukces Donalda Trumpa. W ogłoszonej kampanii obrony rynku amerykańskiego, a tak naprawdę ustawienia sprawiedliwych reguł gry, prezydent Stanów Zjednoczonych zmusza kolejne państwa do ugody. Jednocześnie doprowadził do zakończenia wojny Izraela z Iranem czy wojny na wschodzie Demokratycznej Republiki Konga. Z naszego punktu widzenia kluczowa jest jednak wojna Rosji z Ukrainy.

Niemiecka minister: UE ma słabą pozycję w negocjacjach z USA pilne
Niemiecka minister: UE ma słabą pozycję w negocjacjach z USA

Niemiecka minister gospodarki i energii Katherina Reiche stwierdziła we wtorek, że Unia Europejska znajduje się w niekorzystnej pozycji w rozmowach ze Stanami Zjednoczonymi. Jej zdaniem taki stan rzeczy jest nie do zaakceptowania i wymaga pilnej zmiany.

Wiktor Orban ostro: Musimy odpłacić Brukseli. To, co się dzieje w Polsce, jest haniebne z ostatniej chwili
Wiktor Orban ostro: Musimy odpłacić Brukseli. To, co się dzieje w Polsce, jest haniebne

Premier Węgier Wiktor Orban w rozmowie z Michałem Karnowskim dla wPolsce24.pl odniósł się do aktualnej sytuacji politycznej w Polsce, roli Unii Europejskiej i przyszłości sojuszu Europy środkowowschodniej. W wywiadzie nie brakowało mocnych słów pod adresem Donalda Tuska i Unii Europejskiej, licznych odniesień do historii oraz apelów o wspólne działanie.

Komornik zajął konto Roberta Bąkiewicza. Chodzi o świadczenie na rzecz Babci Kasi Wiadomości
Komornik zajął konto Roberta Bąkiewicza. Chodzi o świadczenie na rzecz "Babci Kasi"

Robert Bąkiewicz znów na celowniku – choć prezydent go ułaskawił, komornicy nie odpuszczają. Z jego konta zniknęło już ponad 9 tys. zł, a pieniądze trafiły m.in. do tzw. „Babci Kasi”, znanej z agresywnych wystąpień przeciwko obecnej opozycji i środowiskom patriotycznym.

Trump: Za 10 dni ogłosimy nowe sankcje na Rosję z ostatniej chwili
Trump: Za 10 dni ogłosimy nowe sankcje na Rosję

Prezydent USA Donald Trump powiedział we wtorek, że nałoży nowe sankcje na Rosję za 10 dni, jeśli w tym czasie Moskwa nie zawrze porozumienia o zakończeniu wojny. Przyznał jednak, że nie wie, jak bardzo sankcje dotkną Rosję.

W Iranie rozważają zamknięcie stolicy. Powodem katastrofalny brak wody Wiadomości
W Iranie rozważają zamknięcie stolicy. Powodem katastrofalny brak wody

Iran mierzy się z największym w swojej historii kryzysem wodnym – sytuacja jest tak poważna, że władze rozważają wprowadzenie nadzwyczajnych środków. W Teheranie, stolicy kraju, przerwy w dostawie wody trwają nawet do 48 godzin, a mieszkańcy zmagają się z rekordowymi temperaturami.

Katastrofa wojskowego śmigłowca w Niemczech. Nie żyją 3 osoby z ostatniej chwili
Katastrofa wojskowego śmigłowca w Niemczech. Nie żyją 3 osoby

Trzy osoby zginęły we wtorkowej katastrofie wojskowego śmigłowca szkoleniowego, który runął do rzeki pod Lipskiem - informuje tygodnik „Spiegel”, powołując się na źródła w Bundeswehrze.

Wolontariusze zbierający podpisy pod referendum ws. migracji mieli zostać zaatakowani w Warszawie z ostatniej chwili
Wolontariusze zbierający podpisy pod referendum ws. migracji mieli zostać zaatakowani w Warszawie

We wtorek po południu na Rondzie Wiatraczna w Warszawie miało dojść do niepokojącego incydentu. Wolontariusze zbierający podpisy pod wnioskiem o referendum dotyczącym polityki imigracyjnej mieli zostać zaatakowani przez dwie osoby.

Tragiczny wypadek Polaków w egipskim kurorcie. Wśród ofiar śmiertelnych jest dziecko z ostatniej chwili
Tragiczny wypadek Polaków w egipskim kurorcie. Wśród ofiar śmiertelnych jest dziecko

Jak przekazało RMF24, w wyniku tragicznego wypadku w Marsa Alam zginęło dwoje Polaków: matka z dzieckiem.

Rządzący próbowali obejść konstytucję. Fundamentalny wyrok Trybunału Konstytucyjnego tylko u nas
Rządzący próbowali obejść konstytucję. Fundamentalny wyrok Trybunału Konstytucyjnego

29 lipca 2025 r. Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie orzekł, że obie ustawy z dnia 13 września 2024 r. – tzw. ustawa o Trybunale Konstytucyjnym oraz ustawa – Przepisy wprowadzające ustawę o TK – są niezgodne z Konstytucją RP. Rozstrzygnięcie zapadło w ramach kontroli prewencyjnej na wniosek Prezydenta RP. W efekcie, zgodnie z art. 122 ust. 3 Konstytucji, Prezydent nie może ich podpisać.

REKLAMA

Zakony żeńskie w czasie Holokaustu. Tysiące sióstr, które działały w cieniu

Nieznane świadectwa, zapomniane archiwa i tysiące sióstr, które działały w cieniu. W dniach 22-23 października br. w Warszawie odbędzie się współorganizowana przez Centrum Heschela KUL Ogólnopolska Konferencja Naukowa Historyków Zakonnych. Wydarzenie podkreśli rolę żeńskich zgromadzeń zakonnych w pomocy Żydom podczas II wojny światowej. Nie zabraknie też refleksji na temat sytuacji sióstr zakonnych w okresie PRL.
S. Rozalią Sidełko z grupą dzieci z sierocińca, w tym dzieci żydowskich Zakony żeńskie w czasie Holokaustu. Tysiące sióstr, które działały w cieniu
S. Rozalią Sidełko z grupą dzieci z sierocińca, w tym dzieci żydowskich / fot. archiwum/Heschel Center News

Co musisz wiedzieć?

  • Tej jesieni odbędzie się w Warszawie Ogólnopolska Konferencja Naukowa Historyków Zakonnych. Wydarzenie podkreśli rolę żeńskich zgromadzeń zakonnych w pomocy Żydom podczas II wojny światowej;
  • Pierwszy temat to ukazanie stanu badań nt. postaw sióstr zakonnych wobec ludności żydowskiej na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką. Drugi temat, to sytuacja zakonów żeńskich po 1945 roku;
  • "Siostry zakonne tuż po wojnie rozpoczęły pracę archiwistyczno-dokumentacyjną, by zebrać fakty pomocy różnego rodzaju – bo była to nie tylko pomoc bezpośrednia, np. ukrywania dzieci żydowskich", informuje sercanka s. dr Monika Kupczewska;
  • "Na dziś możemy powiedzieć – to jest udokumentowane o zaangażowaniu 2345 sióstr", twierdzi siostra;
  • Organizatorzy opublikowali pierwszą anglojęzyczna monografię na temat pomocy udzielanej Żydom podczas Holokaustu przez polskie duchowieństwo.

Dziesięciolecia badań i nowe wyzwania

Październikowa konferencja to kontynuacja tego typu wydarzeń zapoczątkowanych w latach 70. XX wieku przez Komisję Historyczną przy Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych w Polsce.

- Co roku w założeniach komisji, której mam zaszczyt przewodniczyć od 2023 roku, jest ogólnopolska konferencja, podczas której zajmujemy się aktualnymi wydarzeniami rocznicowymi – mówi Heschel Center News s. dr Monika Kupczewska ze Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego, adiunkt w Ośrodku Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL.

Tegoroczna konferencja odbędzie się w Warszawie, by – jak zaznaczają organizatorzy – pokazać zakres prowadzonych badań nie tylko naukowcom w Polsce, ale też na świecie.

Pomoc Żydom i walka z represjami w PRL

Wydarzenie będzie miało dwa główne bloki tematyczne. Pierwszy temat to ukazanie stanu badań nt. postaw sióstr zakonnych wobec ludności żydowskiej na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką. - Drugi dzień  konferencji będzie poświęcony sytuacji zakonów żeńskich po 1945 roku, a także ich zmaganiom z komunistycznym aparatem represji – zapowiada s. Kupczewska.

22 października obrady odbędą się w sali plenarnej Konferencji Episkopatu Polski. - Będzie możliwość uczestniczenia w tych obradach dla badaczy i osób zainteresowanych tą tematyką – zaznacza organizatorka. 23 października konferencja przeniesie się do Centralnego Przystanku Historia IPN im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Warszawie.

Nieznane szerzej archiwa

- Siostry zakonne tuż po wojnie rozpoczęły pracę archiwistyczno-dokumentacyjną, by zebrać fakty pomocy różnego rodzaju – bo była to nie tylko pomoc bezpośrednia, np. ukrywania dzieci żydowskich. Wszystko to te siostry odnotowywały w swoich archiwach i dokumentowały w opracowaniach historycznych – tłumaczy s. Kupczewska.

Efektem tych prac jest m. in. seria naukowa „Żeńskie Zgromadzenia Zakonne w Polsce 1939-1947". - Warto pokazać te badania, mimo że seria była wydawana przez KUL, trzeba powiedzieć, że wśród badaczy jest mało znana – dodaje przewodnicząca Komisji Historycznej przy Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych w Polsce.

Ponad 2 tysiące sióstr niosących pomoc

- Na dziś możemy powiedzieć – to jest udokumentowane o zaangażowaniu 2345 sióstr – podkreśla s. Monika Kupczewska, pytana o skalę pomocy Żydom w ramach żeńskich zgromadzeń zakonnych. Nazwiska sióstr ratujących Żydów zostały upamiętnione m. in. w Sanktuarium NMP Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II w Toruniu.

- Wiadomo, że Jad Waszem uhonorował 67 sióstr zakonnych medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, ale to były dyplomy, odznaczenia przyznawane przełożonym, ale też nie wszystkim, które udzielały pomocy. A wiadomo, że aby taka przełożona mogła przyjmować pod dach np. dzieci żydowskie, musiała być zaangażowana czasem cała wspólnota, więcej wspólnot czy prowincji – wyjaśniła adiunkt w Ośrodku Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL.

Współpraca i dalsze badania

Październikowa konferencja w Warszawie to wspólna inicjatywa Ośrodka Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce KUL, Centrum Heschela KUL, Instytutu Pamięci Narodowej oraz wspomnianej Komisji Historycznej. - Będziemy udostępniać i propagować naszą wiedzę o zaangażowaniu sióstr zakonnych właśnie przy pomocy Centrum Heschela, które też prowadzi tego typu badania – zapowiada s. Kupczewska, deklarując kontynuowanie prac poświęconych historii ratowania Żydów przez żeńskie zgromadzenia zakonne w okupowanej przez Niemców Polsce.

Pierwsza anglojęzyczna monografia o pomocy duchowieństwa w Polsce

W ramach prac Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich KUL im. Abrahama J. Heschela została opublikowana pierwsza anglojęzyczna monografia na temat pomocy udzielanej Żydom podczas Holokaustu przez polskie duchowieństwo. Dwutomową publikację wydaną przez Wydawnictwo KUL pt. „Wartime Rescue of Jews by the Polish Catholic Clergy" napisał mec. Ryszard Tyndorf. Jest ona dostępna online do bezpłatnego pobrania pod adresem: https://tiny.pl/s8xxn5vc. Książka liczy ponad 1200 stron i zawiera głównie świadectwa uratowanych Żydów siostry zakonne i księży w Polsce podczas Holokaustu. Jest w niej indeks zawierający tysiące miejscowości i nazwisk osób uratowanych i ratujących.

Heschel Center News

 



 

Polecane
Emerytury
Stażowe