Paweł Jędrzejewski: Bóg – monitoring

W epoce postępującej laicyzacji, w której żyjemy, epoce odchodzenia społeczeństw świata Zachodu od religii należy oczekiwać głębokich zmian kulturowych, które jeszcze nie zdążyły się ujawnić.
Oko Opatrzności Paweł Jędrzejewski: Bóg – monitoring
Oko Opatrzności / Pixabay.com

Za wcześnie na ocenę, jakie będą konsekwencje tego procesu. Jednak można już teraz oczekiwać, z której strony nadejdą.

Weźmy jeden przykład. W religiach monoteistycznych istnieje wiara, że wszystkie ludzkie uczynki są widziane i zapisywane. Jeśli skorzystamy z nasuwającego się automatycznie porównania, to jesteśmy jak urządzenia mobilne, nasze mózgi to procesory, tyle że nie oparte na krzemie, ale na związkach węgla. I wszystkie nasze dane są zapisywane w chmurze. Bóg ma dostęp do chmury. Dane w chmurze są przechowywane i nasze czyny oceniane.

 

Widzi nas!

Z chmury, która notuje nasze myśli i czyny, zdawał sobie sprawę czcigodny magid (wędrowny kaznodzieja żydowski) ze słynnej opowieści o złodzieju śliwek. Ów magid szedł pewnego razu do Grodna. Gdy był już dość daleko od swojego miasteczka, udało mu się zatrzymać przejeżdżający wóz. Woźnica – nie wiedząc, kim jest wędrowiec – zgodził się go podwieźć, bo też jechał do Grodna, na targ. Gdy mijali najbliższą wioskę, woźnica zatrzymał się koło sadu pełnego dojrzałych owoców. „Wołaj, gdy zobaczysz, że ktoś nas widzi” – poinstruował pasażera, po czym przeskoczył przez płot i zaczął napełniać worek śliwkami. W tym momencie magid zaczął przeraźliwie krzyczeć: „Widzi nas! Widzi nas!”. Woźnica odrzucił od siebie worek z owocami, pokonał jednym susem płot, wskoczył na wóz i zaciął batem konie. Po przejechaniu galopem kilkudziesięciu metrów zorientował się, że droga za nimi jest pusta, a na polach, w zasięgu wzroku, nie widać żadnych ludzi. „Dlaczego wrzeszczałeś jak opętany!? Przecież tu nie ma  nikogo!”. W odpowiedzi magid skierował palec prosto w niebo: „Bóg widział, co robiłeś. Bóg widzi wszystko”.

 

Bojaźń Boża

Z faktem, że Bóg obserwuje zawsze każdego człowieka, wiąże się pojęcie „bojaźni Bożej”, obecnie traktowane jako archaiczne. W religiach monoteistycznych mowa była zawsze o dwóch emocjach wobec Boga, które ludzie powinni odczuwać: jedną z nich jest miłość, a drugą strach. Bóg nie tylko wszystko widzi, ale także ocenia. Jest sędzią. Trzeba tu jednak wyraźnie zaznaczyć, iż „banie się” Boga to nie taki lęk, jaki odczuwamy przed na przykład rozpędzonym pociągiem lub uzbrojonym napastnikiem. Bojaźń Boża to emocja łącząca w sobie szacunek wobec autorytetu ze świadomością, że wstydem byłoby niewypełnianie nakazów, które Bóg stawia przed człowiekiem i z których będzie się rozliczonym. Jest więc to poczucie lęku przed niezdaniem egzaminu z odpowiedzialności za swoje czyny.

 

Lęk przed Bogiem uwalnia od lęku przed złym człowiekiem

Lęk przed Bogiem, paradoksalnie, likwiduje uczucie lęku przed innym człowiekiem. Człowiekiem, który próbowałby nas zmusić do nieetycznego postępowania. I to jest najważniejsza funkcja „bania się” Boga. Ci, którzy prawdziwie boją się Boga, zyskują niezwykłą odwagę. To ludzie określani w polskiej tradycji językowej mianem „bogobojnych”. Najsłynniejszy przykład odwagi wynikającej z lęku przed Bogiem pojawia się w Biblii. W Księdze Wyjścia opisana jest sytuacja, w której faraon wezwał dwie położne i ogłosił, że gdy kobiety będą rodzić synów, położne mają ich uśmiercać. Jednak – czytamy w Biblii – „położne bały się Boga i nie postąpiły tak, jak rozkazał im król Egiptu, lecz pomagały chłopcom przeżyć”. Lęk przed Bogiem i świadomość, że mordowanie nowo narodzonych dzieci musi spowodować sprawiedliwy gniew Boga, wyzwoliły położne z lęku przed despotą. Doświadczenia wielu epok potwierdzają to zjawisko. Chociażby nieproporcjonalnie duża liczba ludzi, którzy przeciwstawiali się totalitarnym systemom i ich bezprawiu w XX wieku. Byli to ci, którzy czerpali swoją odwagę z wiary i przeświadczenia, że lęk przed złamaniem przykazań danych przez Boga, lęk przed czynieniem zła jest bardziej uzasadniony niż strach przed totalitarnym „prawem”. Bogobojni nigdy nie popełnią zła, tłumacząc się, że „tylko wykonywali rozkazy”.

 

Gilotyny torują drogę komorom gazowym

Obecnie coraz więcej urządzeń mobilnych, zwanych ludźmi, uważa, że chmura danych o nich nie istnieje. I nie istnieje także ten, kto miałby mieć do niej dostęp i nas oceniać – Bóg. Dotychczas każdy człowiek wierzący w istnienie Boga (a wierzyła w jego istnienie absolutna większość) nosił w sobie świadomość, że jest obserwowany. I tak to trwało przez tysiące lat. Jak każdy system miało oczywiście ograniczoną skuteczność, wielu ludzi okradało, a nawet mordowało swoich bliźnich, ale przestępczość to jednak w każdej kulturze margines. Aż przyszło Oświecenie ze swoim irracjonalnym racjonalizmem i gilotynami Rewolucji Francuskiej (które torowały drogę komorom gazowym i gułagom), twierdzące, że istnieje wyłącznie świat widzialny, który jest poznawalny. I Bóg zaczął się coraz bardziej kurczyć, a dziś w wielu rzeczywistościach nie ma go już wcale. W XX wieku zanik świadomości, że Bóg obserwuje ludzkie czyny, musiał stać za łatwością, z jaką ludzie dokonywali największych zbrodni w historii, mordując miliony niewinnych w systemie komunistycznym i nazistowskim.

 

Wszechobecny monitoring

Oczywiście natura nie znosi próżni, technika wychodzi nowym czasom naprzeciw i wszechobecny Bóg zostaje zastąpiony coraz powszechniejszym, coraz bardziej wszechobecnym monitoringiem. Już nie Bóg patrzy z nieba na ludzi, ale obserwują ich kamery. Miasta naszpikowane są kamerami. Przed miastami widzimy napisy „miasto monitorowane”, w mieście inne napisy informują o kamerach przed sklepami, w sklepach, w urzędach, na ulicach. Te przestrogi są współczesnym odpowiednikiem mocno zakorzenionego w polskiej tradycji okrzyku „Bój się Boga!”, kierowanego do kogoś zamierzającego popełnić jakiś naganny czyn. 

Czy obserwacja przy pomocy monitoringu może zastąpić obserwatora, którego religia instalowała bezpośrednio w świadomości i podświadomości człowieka?

Pozornie i tylko wtedy, gdy monitorowane będzie jego całe życie. Przecież wiemy, że w miejscu, gdzie są znaki informujące o żółtych skrzynkach z radarem mierzącym prędkość samochodów, kierowcy zwalniają tylko na ten moment, gdy mijają radar, a za chwilę znów jadą szybciej, łamiąc ograniczenia prędkości. Czyli kontrola musiałaby być ciągła i stała. Takie możliwości techniczne już istnieją. Można kontrolować prędkość samochodu, przesyłając dane prosto do centrali ruchu drogowego natychmiast karzącej mandatami. Ale naruszanie zasad kodeksu drogowego to tylko drobny element całości problemu. Gdy zasada ta zostanie zastosowana wobec innych dziedzin życia i ludzkich działań, gdy jeszcze pełniej wykorzystane zostaną – już nas śledzące – telefony i laptopy, wtedy sposób istnienia człowieka ulegnie całkowitej zmianie. Człowiek stanie się niewolnikiem. Gdy mamy pewność, że kara jest nieunikniona, zabrana zostaje nam ogromna część naszej wolnej woli. Wolny wybór jest tylko pozorem. Bóg nie stosował takiej kontroli. Przecież nawet nie dawał człowiekowi ostatecznych i niepodważalnych dowodów swojego istnienia. Człowiek nie miał pewności, że Bóg jest, tylko co najwyżej wiarę. Nie było przymusu, jedynie liczenie na ludzki rozsądek. Nawet ateizm był przez Boga tolerowany, bo gdy ateistów prześladowano, to stali za tym fanatyczni ludzie. Bóg nie wtrącał się w te sprawy.

 

Państwo i korporacja

Czyli zmiana kulturowa, która się obecnie dokonuje, stawia nas przed niebezpieczeństwem totalnej kontroli, jakiej będziemy musieli się całkowicie podporządkować (to już dzieje się w Chinach). Kto będzie trzymał w rękach narzędzia tej kontroli, środki przymusu i kto będzie karał niepokornych i nieposłusznych? Ci, którzy mają władzę, czyli państwo i wielka korporacja. A one na pewno nie są bogobojne. Środki techniczne już istnieją i wiele wskazuje na to, że ludzkość właśnie do tego zmierza. 

W odróżnieniu od nieskończenie sprawiedliwego i miłosiernego Boga te potężne instytucje nie będą ze swej samej natury ani sprawiedliwe, ani miłosierne.

A wtedy niech Bóg nas ma w swojej opiece!


 

POLECANE
Rzecznik Instytutu Pileckiego odwołany z ostatniej chwili
Rzecznik Instytutu Pileckiego odwołany

Dziś od rana w mediach pojawiały się nieoficjalne informacje, że rzecznik Instytutu Pileckiego, Jan Gebert, ma zostać odwołany ze stanowiska. Decyzja ta miała być m.in. reakcją na skandal, jaki wywołały wpisy na profilu Instytutu na platformie X, wybielające płk. Maksymiliana Schnepfa, biorącego czynny udział w Obławie Augustowskiej. Wieczorem na stronie Instytutu Pileckiego jako rzecznik figurowała już Luiza Jurgiel-Żyła.

Drożdże z genem niesporczaka wróciły z kosmosu. Polski eksperyment może pomóc podbić Marsa Wiadomości
Drożdże z genem niesporczaka wróciły z kosmosu. Polski eksperyment może pomóc podbić Marsa

Jak drożdże wzbogacone białkiem niesporczaka radzą sobie z mikrograwitacją i promieniowaniem jonizującym w przestrzeni kosmicznej - dzięki misji Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego sprawdzają to naukowcy ze Szczecina, Poznania i Katowic. Pojemnik z drożdżami wrócił z orbity i jest już w Polsce.

Pięć osób zatrzymanych po śmierci polskiego naukowca w Atenach Wiadomości
Pięć osób zatrzymanych po śmierci polskiego naukowca w Atenach

Grecka policja zatrzymała pięć osób w związku ze śmiercią polskiego profesora Przemysława Jeziorskiego. Do zabójstwa doszło 4 lipca na przedmieściach Aten, gdy naukowiec odwiedzał swoje dzieci. Jak informują lokalne media, jedną z podejrzanych jest jego była żona, 43-letnia Konstantina M.

Bodnar wraca do sprawy rzekomego fałszowania wyborów z ostatniej chwili
Bodnar wraca do sprawy rzekomego "fałszowania wyborów"

Adam Bodnar podjął dziś kolejny raz sprawę w swojej opinii "sfałszowanych wyborów prezydenckich". Prokurator Generalny wysłał do marszałka sejmu Szymona Hołowni, pismo, w którym wyjaśnił swoją rolę w postępowaniach dotyczących rozpatrzenia protestów wyborczych związanych z wyborami prezydenckimi oraz w stwierdzaniu ich ważności. Ujął w liście również swoje "wątpliwości" dotyczące całego procesu.

Przekroczyli nielegalnie polską granicę. Sąd przyznał im zadośćuczynienie  za krzywdy pilne
Przekroczyli nielegalnie polską granicę. Sąd przyznał im zadośćuczynienie "za krzywdy"

Sąd orzekł wypłatę odszkodowania dla grupy Afgańczyków, którzy nielegalnie przekroczyli granicę polsko-białoruską i zostali zatrzymani oraz zawróceni przez funkcjonariuszy Straży Granicznej. Sąd uznał, że ich zatrzymanie było niezasadne, dlatego każdemu z nich przyznał po 5 tysięcy złotych zadośćuczynienia.

Nowy selekcjoner reprezentacji Polski punktuje Probierza: „Zrobił to źle” Wiadomości
Nowy selekcjoner reprezentacji Polski punktuje Probierza: „Zrobił to źle”

Jan Urban został oficjalnie ogłoszony nowym selekcjonerem reprezentacji Polski. Zastąpił Michała Probierza, który pożegnał się z kadrą po nieudanych eliminacjach do mistrzostw świata i napięciach wewnątrz zespołu.

Koalicjanci pracują nad depenalizacją marihuany. Poseł KO: Trzeba podążać z duchem czasów Wiadomości
Koalicjanci pracują nad depenalizacją marihuany. Poseł KO: "Trzeba podążać z duchem czasów"

We wrześniu do Sejmu trafi projekt ustawy dotyczący depenalizacji marihuany – informuje RMF FM. Dokument jest już gotowy, a obecnie trwają rozmowy w klubach parlamentarnych w celu zdobycia większości głosów. Projekt został przygotowany przez parlamentarny zespół, na którego czele stoją Klaudia Jachira (KO) i Ryszard Petru (Polska 2050).

Śmiertelne pobicie Eryka w Zamościu. Proces odwoławczy ruszył od nowa z ostatniej chwili
Śmiertelne pobicie Eryka w Zamościu. Proces odwoławczy ruszył od nowa

Przed Sądem Apelacyjnym w Lublinie ponownie ruszył w czwartek proces odwoławczy w sprawie śmierci 16-letniego Eryka w Zamościu. Powodem były wątpliwości odnośnie składu sędziowskiego. Główny oskarżony został wcześniej skazany na 12 lat więzienia. Prawomocny wyrok ma zapaść jeszcze w lipcu.

Rząd Tuska utajnił dane nt. polskich zakupów zbrojeniowych z ostatniej chwili
Rząd Tuska utajnił dane nt. polskich zakupów zbrojeniowych

Jak poinformował portal Defence24 Polska po raz pierwszy w swoim sprawozdaniu, składanym do Rejestru Broni Konwencjonalnej ONZ, nie umieściła danych dotyczących importu podstawowej broni. 

Kosiniak-Kamysz o ataku imigrantów na polskie służby: „Murem za żołnierzami” Wiadomości
Kosiniak-Kamysz o ataku imigrantów na polskie służby: „Murem za żołnierzami”

– Atak na żołnierza, na granicę, jest atakiem na Polskę – podkreślił wicepremier oraz minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz. Słowa te padły w czwartek w Krakowie podczas uroczystości, w której pułkownik Piotr Bieniek objął dowództwo nad 6. Brygadą Powietrznodesantową.

REKLAMA

Paweł Jędrzejewski: Bóg – monitoring

W epoce postępującej laicyzacji, w której żyjemy, epoce odchodzenia społeczeństw świata Zachodu od religii należy oczekiwać głębokich zmian kulturowych, które jeszcze nie zdążyły się ujawnić.
Oko Opatrzności Paweł Jędrzejewski: Bóg – monitoring
Oko Opatrzności / Pixabay.com

Za wcześnie na ocenę, jakie będą konsekwencje tego procesu. Jednak można już teraz oczekiwać, z której strony nadejdą.

Weźmy jeden przykład. W religiach monoteistycznych istnieje wiara, że wszystkie ludzkie uczynki są widziane i zapisywane. Jeśli skorzystamy z nasuwającego się automatycznie porównania, to jesteśmy jak urządzenia mobilne, nasze mózgi to procesory, tyle że nie oparte na krzemie, ale na związkach węgla. I wszystkie nasze dane są zapisywane w chmurze. Bóg ma dostęp do chmury. Dane w chmurze są przechowywane i nasze czyny oceniane.

 

Widzi nas!

Z chmury, która notuje nasze myśli i czyny, zdawał sobie sprawę czcigodny magid (wędrowny kaznodzieja żydowski) ze słynnej opowieści o złodzieju śliwek. Ów magid szedł pewnego razu do Grodna. Gdy był już dość daleko od swojego miasteczka, udało mu się zatrzymać przejeżdżający wóz. Woźnica – nie wiedząc, kim jest wędrowiec – zgodził się go podwieźć, bo też jechał do Grodna, na targ. Gdy mijali najbliższą wioskę, woźnica zatrzymał się koło sadu pełnego dojrzałych owoców. „Wołaj, gdy zobaczysz, że ktoś nas widzi” – poinstruował pasażera, po czym przeskoczył przez płot i zaczął napełniać worek śliwkami. W tym momencie magid zaczął przeraźliwie krzyczeć: „Widzi nas! Widzi nas!”. Woźnica odrzucił od siebie worek z owocami, pokonał jednym susem płot, wskoczył na wóz i zaciął batem konie. Po przejechaniu galopem kilkudziesięciu metrów zorientował się, że droga za nimi jest pusta, a na polach, w zasięgu wzroku, nie widać żadnych ludzi. „Dlaczego wrzeszczałeś jak opętany!? Przecież tu nie ma  nikogo!”. W odpowiedzi magid skierował palec prosto w niebo: „Bóg widział, co robiłeś. Bóg widzi wszystko”.

 

Bojaźń Boża

Z faktem, że Bóg obserwuje zawsze każdego człowieka, wiąże się pojęcie „bojaźni Bożej”, obecnie traktowane jako archaiczne. W religiach monoteistycznych mowa była zawsze o dwóch emocjach wobec Boga, które ludzie powinni odczuwać: jedną z nich jest miłość, a drugą strach. Bóg nie tylko wszystko widzi, ale także ocenia. Jest sędzią. Trzeba tu jednak wyraźnie zaznaczyć, iż „banie się” Boga to nie taki lęk, jaki odczuwamy przed na przykład rozpędzonym pociągiem lub uzbrojonym napastnikiem. Bojaźń Boża to emocja łącząca w sobie szacunek wobec autorytetu ze świadomością, że wstydem byłoby niewypełnianie nakazów, które Bóg stawia przed człowiekiem i z których będzie się rozliczonym. Jest więc to poczucie lęku przed niezdaniem egzaminu z odpowiedzialności za swoje czyny.

 

Lęk przed Bogiem uwalnia od lęku przed złym człowiekiem

Lęk przed Bogiem, paradoksalnie, likwiduje uczucie lęku przed innym człowiekiem. Człowiekiem, który próbowałby nas zmusić do nieetycznego postępowania. I to jest najważniejsza funkcja „bania się” Boga. Ci, którzy prawdziwie boją się Boga, zyskują niezwykłą odwagę. To ludzie określani w polskiej tradycji językowej mianem „bogobojnych”. Najsłynniejszy przykład odwagi wynikającej z lęku przed Bogiem pojawia się w Biblii. W Księdze Wyjścia opisana jest sytuacja, w której faraon wezwał dwie położne i ogłosił, że gdy kobiety będą rodzić synów, położne mają ich uśmiercać. Jednak – czytamy w Biblii – „położne bały się Boga i nie postąpiły tak, jak rozkazał im król Egiptu, lecz pomagały chłopcom przeżyć”. Lęk przed Bogiem i świadomość, że mordowanie nowo narodzonych dzieci musi spowodować sprawiedliwy gniew Boga, wyzwoliły położne z lęku przed despotą. Doświadczenia wielu epok potwierdzają to zjawisko. Chociażby nieproporcjonalnie duża liczba ludzi, którzy przeciwstawiali się totalitarnym systemom i ich bezprawiu w XX wieku. Byli to ci, którzy czerpali swoją odwagę z wiary i przeświadczenia, że lęk przed złamaniem przykazań danych przez Boga, lęk przed czynieniem zła jest bardziej uzasadniony niż strach przed totalitarnym „prawem”. Bogobojni nigdy nie popełnią zła, tłumacząc się, że „tylko wykonywali rozkazy”.

 

Gilotyny torują drogę komorom gazowym

Obecnie coraz więcej urządzeń mobilnych, zwanych ludźmi, uważa, że chmura danych o nich nie istnieje. I nie istnieje także ten, kto miałby mieć do niej dostęp i nas oceniać – Bóg. Dotychczas każdy człowiek wierzący w istnienie Boga (a wierzyła w jego istnienie absolutna większość) nosił w sobie świadomość, że jest obserwowany. I tak to trwało przez tysiące lat. Jak każdy system miało oczywiście ograniczoną skuteczność, wielu ludzi okradało, a nawet mordowało swoich bliźnich, ale przestępczość to jednak w każdej kulturze margines. Aż przyszło Oświecenie ze swoim irracjonalnym racjonalizmem i gilotynami Rewolucji Francuskiej (które torowały drogę komorom gazowym i gułagom), twierdzące, że istnieje wyłącznie świat widzialny, który jest poznawalny. I Bóg zaczął się coraz bardziej kurczyć, a dziś w wielu rzeczywistościach nie ma go już wcale. W XX wieku zanik świadomości, że Bóg obserwuje ludzkie czyny, musiał stać za łatwością, z jaką ludzie dokonywali największych zbrodni w historii, mordując miliony niewinnych w systemie komunistycznym i nazistowskim.

 

Wszechobecny monitoring

Oczywiście natura nie znosi próżni, technika wychodzi nowym czasom naprzeciw i wszechobecny Bóg zostaje zastąpiony coraz powszechniejszym, coraz bardziej wszechobecnym monitoringiem. Już nie Bóg patrzy z nieba na ludzi, ale obserwują ich kamery. Miasta naszpikowane są kamerami. Przed miastami widzimy napisy „miasto monitorowane”, w mieście inne napisy informują o kamerach przed sklepami, w sklepach, w urzędach, na ulicach. Te przestrogi są współczesnym odpowiednikiem mocno zakorzenionego w polskiej tradycji okrzyku „Bój się Boga!”, kierowanego do kogoś zamierzającego popełnić jakiś naganny czyn. 

Czy obserwacja przy pomocy monitoringu może zastąpić obserwatora, którego religia instalowała bezpośrednio w świadomości i podświadomości człowieka?

Pozornie i tylko wtedy, gdy monitorowane będzie jego całe życie. Przecież wiemy, że w miejscu, gdzie są znaki informujące o żółtych skrzynkach z radarem mierzącym prędkość samochodów, kierowcy zwalniają tylko na ten moment, gdy mijają radar, a za chwilę znów jadą szybciej, łamiąc ograniczenia prędkości. Czyli kontrola musiałaby być ciągła i stała. Takie możliwości techniczne już istnieją. Można kontrolować prędkość samochodu, przesyłając dane prosto do centrali ruchu drogowego natychmiast karzącej mandatami. Ale naruszanie zasad kodeksu drogowego to tylko drobny element całości problemu. Gdy zasada ta zostanie zastosowana wobec innych dziedzin życia i ludzkich działań, gdy jeszcze pełniej wykorzystane zostaną – już nas śledzące – telefony i laptopy, wtedy sposób istnienia człowieka ulegnie całkowitej zmianie. Człowiek stanie się niewolnikiem. Gdy mamy pewność, że kara jest nieunikniona, zabrana zostaje nam ogromna część naszej wolnej woli. Wolny wybór jest tylko pozorem. Bóg nie stosował takiej kontroli. Przecież nawet nie dawał człowiekowi ostatecznych i niepodważalnych dowodów swojego istnienia. Człowiek nie miał pewności, że Bóg jest, tylko co najwyżej wiarę. Nie było przymusu, jedynie liczenie na ludzki rozsądek. Nawet ateizm był przez Boga tolerowany, bo gdy ateistów prześladowano, to stali za tym fanatyczni ludzie. Bóg nie wtrącał się w te sprawy.

 

Państwo i korporacja

Czyli zmiana kulturowa, która się obecnie dokonuje, stawia nas przed niebezpieczeństwem totalnej kontroli, jakiej będziemy musieli się całkowicie podporządkować (to już dzieje się w Chinach). Kto będzie trzymał w rękach narzędzia tej kontroli, środki przymusu i kto będzie karał niepokornych i nieposłusznych? Ci, którzy mają władzę, czyli państwo i wielka korporacja. A one na pewno nie są bogobojne. Środki techniczne już istnieją i wiele wskazuje na to, że ludzkość właśnie do tego zmierza. 

W odróżnieniu od nieskończenie sprawiedliwego i miłosiernego Boga te potężne instytucje nie będą ze swej samej natury ani sprawiedliwe, ani miłosierne.

A wtedy niech Bóg nas ma w swojej opiece!



 

Polecane
Emerytury
Stażowe