Pierwszy i jedyny węgierski pancernik

10 dnia czerwca 1918 roku jedyny węgierski pancernik, Szent István (Śwęty Stefan), rozpoczął swoją ostatnią podróż – w kierunku morskiego dna. Tak zakończyła się wojenna epopeja pierwszego i ostatniego zarazem drednota noszącego imię patrona Węgier.
Węgierski pancernik SMS Szent István Pierwszy i jedyny węgierski pancernik
Węgierski pancernik SMS Szent István / Wikipedia domena publiczna

Węgry – małą potęgą morską

Jak to się stało, że leżące w głębi europejskiego kontynentu Węgry miały swoją flotę? By odpowiedzieć na to pytanie trzeba sięgnąć w przeszłość, do historii Królestwa Węgier i ziem korony Świętego Stefana. Dzisiejsze Węgry są tylko skrawkiem, mniejszym skrawkiem dawnych ziem składających się na historyczne dziedzictwo Węgier. Na północy,  wschodzie i południu granice królestwa opierały się o łuk Karpat, obejmując między innymi dzisiejszą Słowację, Siedmiogród czy Marmarosz. W skład ziem korony Świętego Stefana wchodziły również tereny dzisiejszej Chorwacji wraz z częścią adriatyckiego wybrzeża. Węgry dostały się później w orbitę wpływów monarchii Habsburgów i dzieliły jej wszystkie dole i niedole. Po roku 1866 monarchia przekształciła się w Austro – Węgry a sami Węgrzy uzyskali sporą autonomię w ramach swojej części państwa dualistycznego. Mieli też dostęp do fragmentu adriatyckiego wybrzeża wraz z własnym portem Fiume (dzisiejsza Rijeka) oraz stocznią marynarki wojennej. To właśnie w tej stoczni wodowano okręty wchodzące w skład marynarki austro-węgierskiej, między innymi świetnie przystosowane do obrony dalmatyńskiego wybrzeża torpedowce i niszczyciele. Po roku 1906 we wszystkich dużych flotach świata nastąpiła rewolucja a to za sprawą wprowadzenia do służby nowego pancernika brytyjskiego, HMS Drednought. Państwa mające ambicje morskie gorączkowo rozpoczęły budowę swoich własnych drednotów. Austro-Węgry również zdecydowały o powstaniu serii czterech własnych, nowoczesnych  pancerników. Tak stworzona została seria „Viribus Unitis”, nosząca miano od imienia jednego z okrętów, odwołująca się swą nazwą także do potrzeby wspierania monarchii, właśnie „Wspólnymi siłami”.

 

Węgierski Drednot

Węgierska część monarchii miała zbudować i obsadzić załogą jeden z nowych pancerników. Na patrona okrętu wybrano Świętego Stefana, pierwszego węgierskiego króla. Budowy miała się podjąć stocznia w Fiume, co stanowiło dla niej duże wyzwanie, gdyż do tej pory budowano w niej przede wszystkim mniejsze jednostki, brakowało doświadczenia w konstrukcji większych okrętów. Między innymi z tego powodu Szent István został wprowadzony do służby później niż jego austriaccy „bracia” czyli trzy pozostałe pancerniki z serii „Viribus Unitis”. Wszystkie cztery okręty były określane przed wojną jako nowoczesne drednoty, z ciekawie zaprojektowaną sylwetką i racjonalnie rozmieszczoną artylerią główną. Podstawą uzbrojenia każdego z cesarsko-królewskich pancerników było 12 dział kalibru 305 mm, rozmieszczonych w czterech trójdziałowych wieżach. Dwie z nich, wieże 2 i 3, umieszczone zostały w tak zwanej superpozycji, ponad wieżami 1 i 4. To nowoczesne rozwiązanie, dające możliwość lepszego wykorzystania artylerii,  nie było jeszcze wtedy całkiem oczywiste w budowie pancerników. Uzbrojenie uzupełniały działa średniego i lekkiego kalibru oraz wyrzutnie torpedowe, montowane wtedy jeszcze na pancernikach. Napęd zapewniały nowoczesne turbiny parowe, pozwalające na rozwijanie prędkości 20 węzłów, uznawanej wtedy za wystarczającą dla okrętu liniowego.  Całość była oceniana jako udana konstrukcja. Dopiero później wyszły na jaw pewne błędy w samym projekcie okrętów. Pancerniki „Viribus Unitis” były po prostu zbyt małe jak na zaprojektowane dla nich uzbrojenie, posiadały zbyt wysoko położony środek ciężkości. Słaba była też ich bierna ochrona przeciwtorpedowa i odporność na wybuchy podwodne. Te wszystkie wady dały o sobie znać w ostatnim rejsie bojowym okrętu Szent István

 

Odważny rajd węgierskiego admirała

Flota austrowęgierska została już na początku wojny skutecznie zablokowana przez marynarki państw Ententy na Morzu Adriatyckim. Przeprowadzano tylko ograniczone działania przeciwko wybrzeżom Czarnogóry i po roku 1915 – przeciwko siłom włoskim. Dowódcą morskim, który parł ostro do działań ofensywnych był węgierski komandor, późniejszy wiceadmirał, Miklós Horthy. Agresywny, węgierski admirał miał już za sobą zwycięską bitwę w cieśninie Otranto w roku 1917. Gdy w 1918 roku został głównodowodzącym floty cesarskiej, postanowił przerwać blokadę morską Adriatyku w decydującym starciu sił nawodnych. Do akcji wyznaczył wszystkie cztery posiadane przez flotę drednoty w tym węgierski Szent István. Już pierwsze starcie z włoskimi siłami lekkimi pokrzyżowało ambitny plan. 10 czerwca zespół cesarsko-królewski zaatakowany został przez kutry torpedowe, z których wystrzelono torpedy. Dwa podwodne pociski, pochodzące z MAS – 15, trafiły w burtę Szent István. Okręt bardzo szybko zaczął nabierać wody do wnętrza kadłuba i tracić stateczność. Mimo akcji ratunkowej prowadzonej przez inne jednostki szybko stało się jasne, że pancernika nie da się uratować. Drednot przewrócił się przez burtę i zatonął, pociągając za sobą na dno 89 marynarzy, co jest liczbą stosunkowo małą, jak na tak duże uszkodzenia i zatoniecie jednostki na pełnym morzu.

Ciekawską jest fakt, że zatonięcie Szent István było pierwszą relacją filmową z zatopienia pancernika. 


 

POLECANE
Usunięto nagranie wypowiedzi Nowackiej o polskich nazistach, ale w internecie nic nie ginie z ostatniej chwili
Usunięto nagranie wypowiedzi Nowackiej o "polskich nazistach", ale w internecie nic nie ginie

Barbara Nowacka podczas międzynarodowej konferencji "My jesteśmy pamięcią. Nauczanie historii to nauka rozmowy" powiedziała: "Na terenie okupowanym przez Niemcy polscy naziści zbudowali obozy, które były obozami pracy, a potem stały się obozami masowej zagłady". MEN tłumaczy to jako "przejęzyczenie". Wypowiedź minister wywołała powszechne oburzenie.

Kłopoty Jacka Sutryka. Tyle podpisów zebrano już ws. referendum o jego odwołanie z ostatniej chwili
Kłopoty Jacka Sutryka. Tyle podpisów zebrano już ws. referendum o jego odwołanie

Stowarzyszenie SOS Wrocław poinformowało we wtorek, że zaledwie w ciągu 5 dni od ogłoszenia zbiórki podpisów ws. odwołania prezydenta miasta Jacka Sutryka udało się zebrać prawie 4 tys. podpisów.

Skandaliczna wypowiedź króla Karola III. Mamy odpowiedź więźnia Auschwitz tylko u nas
Skandaliczna wypowiedź króla Karola III. Mamy odpowiedź więźnia Auschwitz

Brytyjski monarkach, król Karol III podczas wizyty w Centrum Społeczności Żydowskiej w Krakowie, co było częścią obchodów 80. rocznicy "wyzwolenia" niemieckiego obozu śmierci Auschwitz-Birkenau, wymienił wiele ofiar niemieckich zbrodni, ale "zapomniał" o Polakach. Mamy odpowiedź pani Barbary Wojnarowskiej-Gautier, byłego więźnia obozu i ofiarę nieludzkich eksperymentów medycznych niemieckiego potwora "dr" Mengele.

Adam Bodnar nie chce Romana Giertycha na swojego zastępcę z ostatniej chwili
Adam Bodnar nie chce Romana Giertycha na swojego zastępcę

"Chciałbym Romana Giertycha na swojego zastępcę – tak czy nie?" – takie pytanie zadał Bogdan Romanowski goszczącemu w jego programie Adamowi Bodnarowi. Zamiast odpowiedzi zapadła niezręczna cisza.

Zabójstwo ratownika medycznego w Siedlcach. Jest decyzja sądu ws. podejrzanego z ostatniej chwili
Zabójstwo ratownika medycznego w Siedlcach. Jest decyzja sądu ws. podejrzanego

Sąd w pełni zaaprobował stanowisko prokuratury i zastosował tymczasowe aresztowanie na okres trzech miesięcy od dnia zatrzymania – powiedział we wtorek po wyjściu z posiedzenia aresztowego prok. Arkadiusz Szewczak z Prokuratury Rejonowej w Siedlcach.

No nie, jeszcze jego brakowało. Nowy uczestnik Tańca z gwiazdami wywołał gigantyczną awanturę z ostatniej chwili
"No nie, jeszcze jego brakowało". Nowy uczestnik "Tańca z gwiazdami" wywołał gigantyczną awanturę

Wielkimi krokami zbliża się 16. edycja "Tańca z gwiazdami", jednego z najpopularniejszych programów Polsatu. Poprzednie wydania zaostrzyły apetyty widzów, a jak się okazuje z każdym ogłoszonym uczestnikiem nowego wydania – frustracja sympatyków rośnie. Właśnie podano, kto jeszcze dołączy do ekipy "Tańca z gwiazdami". A informacja ta wywołała w sieci gigantyczną awanturę.

Nowacka o polskich nazistach. Jest oświadczenie minister edukacji w rządzie Tuska gorące
Nowacka o "polskich nazistach". Jest oświadczenie minister edukacji w rządzie Tuska

W rocznicę tzw. wyzwolenia niemieckiego obozu śmierci Auschwitz-Birkenau minister edukacji Barbara Nowacka pokusiła się o absolutnie skandaliczną wypowiedź. Wywołało to w sieci prawdziwą burzę.

Nie zgadniecie, gdzie trafiło masło, które Tusk rzucił z polskich rezerw Wiadomości
Nie zgadniecie, gdzie trafiło masło, które Tusk "rzucił" z polskich rezerw

"W ostatnim czasie na rynkach światowych znacznie wzrosła cena masła, co jest przede wszystkim efektem niedoboru mleka. Sytuacja ta dotknęła także Polskę. Aby ustabilizować sytuację na rynku, Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych ogłosiła przetarg na sprzedaż dużych ilości masła" – taki komunikat można było przeczytać przed świętami Bożego Narodzenia na stronie KPRM.

Trump będzie kandydował na trzecią kadencję? To niewykluczone polityka
Trump będzie kandydował na trzecią kadencję? To niewykluczone

Prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump oświadczył, że nie ma "100-procentowej pewności", że nie będzie mógł ubiegać się o trzecią kadencję prezydencką – poinformował we wtorek portal CNN.

Promowanie pornografii wśród dzieci. Będzie zawiadomienie do prokuratury ws. Muzeum Sztuki Nowoczesnej z ostatniej chwili
"Promowanie pornografii wśród dzieci". Będzie zawiadomienie do prokuratury ws. Muzeum Sztuki Nowoczesnej

Europoseł PiS Patryk Jaki w rozmowie z Radiem Plus poinformował, że prokuratura zostanie powiadomiona ws. wulgarnej książki, która wg doniesień Telewizji Republika była do kupienia w dziale dziecięcym w Muzeum Sztuki Nowoczesnej. 

REKLAMA

Pierwszy i jedyny węgierski pancernik

10 dnia czerwca 1918 roku jedyny węgierski pancernik, Szent István (Śwęty Stefan), rozpoczął swoją ostatnią podróż – w kierunku morskiego dna. Tak zakończyła się wojenna epopeja pierwszego i ostatniego zarazem drednota noszącego imię patrona Węgier.
Węgierski pancernik SMS Szent István Pierwszy i jedyny węgierski pancernik
Węgierski pancernik SMS Szent István / Wikipedia domena publiczna

Węgry – małą potęgą morską

Jak to się stało, że leżące w głębi europejskiego kontynentu Węgry miały swoją flotę? By odpowiedzieć na to pytanie trzeba sięgnąć w przeszłość, do historii Królestwa Węgier i ziem korony Świętego Stefana. Dzisiejsze Węgry są tylko skrawkiem, mniejszym skrawkiem dawnych ziem składających się na historyczne dziedzictwo Węgier. Na północy,  wschodzie i południu granice królestwa opierały się o łuk Karpat, obejmując między innymi dzisiejszą Słowację, Siedmiogród czy Marmarosz. W skład ziem korony Świętego Stefana wchodziły również tereny dzisiejszej Chorwacji wraz z częścią adriatyckiego wybrzeża. Węgry dostały się później w orbitę wpływów monarchii Habsburgów i dzieliły jej wszystkie dole i niedole. Po roku 1866 monarchia przekształciła się w Austro – Węgry a sami Węgrzy uzyskali sporą autonomię w ramach swojej części państwa dualistycznego. Mieli też dostęp do fragmentu adriatyckiego wybrzeża wraz z własnym portem Fiume (dzisiejsza Rijeka) oraz stocznią marynarki wojennej. To właśnie w tej stoczni wodowano okręty wchodzące w skład marynarki austro-węgierskiej, między innymi świetnie przystosowane do obrony dalmatyńskiego wybrzeża torpedowce i niszczyciele. Po roku 1906 we wszystkich dużych flotach świata nastąpiła rewolucja a to za sprawą wprowadzenia do służby nowego pancernika brytyjskiego, HMS Drednought. Państwa mające ambicje morskie gorączkowo rozpoczęły budowę swoich własnych drednotów. Austro-Węgry również zdecydowały o powstaniu serii czterech własnych, nowoczesnych  pancerników. Tak stworzona została seria „Viribus Unitis”, nosząca miano od imienia jednego z okrętów, odwołująca się swą nazwą także do potrzeby wspierania monarchii, właśnie „Wspólnymi siłami”.

 

Węgierski Drednot

Węgierska część monarchii miała zbudować i obsadzić załogą jeden z nowych pancerników. Na patrona okrętu wybrano Świętego Stefana, pierwszego węgierskiego króla. Budowy miała się podjąć stocznia w Fiume, co stanowiło dla niej duże wyzwanie, gdyż do tej pory budowano w niej przede wszystkim mniejsze jednostki, brakowało doświadczenia w konstrukcji większych okrętów. Między innymi z tego powodu Szent István został wprowadzony do służby później niż jego austriaccy „bracia” czyli trzy pozostałe pancerniki z serii „Viribus Unitis”. Wszystkie cztery okręty były określane przed wojną jako nowoczesne drednoty, z ciekawie zaprojektowaną sylwetką i racjonalnie rozmieszczoną artylerią główną. Podstawą uzbrojenia każdego z cesarsko-królewskich pancerników było 12 dział kalibru 305 mm, rozmieszczonych w czterech trójdziałowych wieżach. Dwie z nich, wieże 2 i 3, umieszczone zostały w tak zwanej superpozycji, ponad wieżami 1 i 4. To nowoczesne rozwiązanie, dające możliwość lepszego wykorzystania artylerii,  nie było jeszcze wtedy całkiem oczywiste w budowie pancerników. Uzbrojenie uzupełniały działa średniego i lekkiego kalibru oraz wyrzutnie torpedowe, montowane wtedy jeszcze na pancernikach. Napęd zapewniały nowoczesne turbiny parowe, pozwalające na rozwijanie prędkości 20 węzłów, uznawanej wtedy za wystarczającą dla okrętu liniowego.  Całość była oceniana jako udana konstrukcja. Dopiero później wyszły na jaw pewne błędy w samym projekcie okrętów. Pancerniki „Viribus Unitis” były po prostu zbyt małe jak na zaprojektowane dla nich uzbrojenie, posiadały zbyt wysoko położony środek ciężkości. Słaba była też ich bierna ochrona przeciwtorpedowa i odporność na wybuchy podwodne. Te wszystkie wady dały o sobie znać w ostatnim rejsie bojowym okrętu Szent István

 

Odważny rajd węgierskiego admirała

Flota austrowęgierska została już na początku wojny skutecznie zablokowana przez marynarki państw Ententy na Morzu Adriatyckim. Przeprowadzano tylko ograniczone działania przeciwko wybrzeżom Czarnogóry i po roku 1915 – przeciwko siłom włoskim. Dowódcą morskim, który parł ostro do działań ofensywnych był węgierski komandor, późniejszy wiceadmirał, Miklós Horthy. Agresywny, węgierski admirał miał już za sobą zwycięską bitwę w cieśninie Otranto w roku 1917. Gdy w 1918 roku został głównodowodzącym floty cesarskiej, postanowił przerwać blokadę morską Adriatyku w decydującym starciu sił nawodnych. Do akcji wyznaczył wszystkie cztery posiadane przez flotę drednoty w tym węgierski Szent István. Już pierwsze starcie z włoskimi siłami lekkimi pokrzyżowało ambitny plan. 10 czerwca zespół cesarsko-królewski zaatakowany został przez kutry torpedowe, z których wystrzelono torpedy. Dwa podwodne pociski, pochodzące z MAS – 15, trafiły w burtę Szent István. Okręt bardzo szybko zaczął nabierać wody do wnętrza kadłuba i tracić stateczność. Mimo akcji ratunkowej prowadzonej przez inne jednostki szybko stało się jasne, że pancernika nie da się uratować. Drednot przewrócił się przez burtę i zatonął, pociągając za sobą na dno 89 marynarzy, co jest liczbą stosunkowo małą, jak na tak duże uszkodzenia i zatoniecie jednostki na pełnym morzu.

Ciekawską jest fakt, że zatonięcie Szent István było pierwszą relacją filmową z zatopienia pancernika. 



 

Polecane
Emerytury
Stażowe
-->